Antygona - streszczenie

Akcja tragedii Sofoklesa "Antygona" rozgrywa się w Tebach, tuż po wojnie domowej, w której zginęli bracia Antygony - Eteokles i Polinejkes. Po śmierci Edypa władzę w mieście przejęli jego synowie, którzy mieli rządzić na zmianę. Jednak Eteokles, po roku panowania, nie chciał oddać tronu bratu, co doprowadziło do wojny. Polinejkes, uważany za zdrajcę, sprowadził obce wojska, lecz konflikt zakończył się śmiercią obu braci. Po bitwie królem Teb zostaje ich wuj Kreon, który ustanawia nowy porządek. Ogłasza dekret, na mocy którego Eteokles ma zostać pochowany z honorami, natomiast ciało Polinejkesa ma pozostać niepogrzebane, porzucone na pastwę zwierząt i upływu czasu. W greckiej tradycji odmowa pochówku oznaczała największą hańbę i wieczne potępienie duszy.

Decyzja Antygony i spór z Ismeną

Na początku dramatu Antygona, córka Edypa i Jokasty, zwierza się swojej siostrze Ismenie, że nie zamierza podporządkować się rozkazowi Kreona. Uważa, że obowiązek wobec rodziny i boskie prawa są ważniejsze niż ludzkie zarządzenia. Zamierza potajemnie pochować ciało Polinejkesa, nawet jeśli oznacza to dla niej śmierć.

Ismena, w przeciwieństwie do siostry, jest przerażona. Ostrzega Antygonę przed gniewem króla i przypomina jej, że jako kobiety nie mają siły, by przeciwstawić się władzy. Antygona jednak odrzuca jej strach i postanawia działać sama.

Pochówek Polinejkesa i schwytanie Antygony

Pod osłoną nocy Antygona dokonuje symbolicznego pochówku - rzuca na ciało brata garść ziemi i odprawia rytuały pogrzebowe. Wkrótce strażnicy Kreona zauważają, że ktoś naruszył królewski rozkaz. Kreon jest wściekły i każe im złapać winnego.

Strażnicy zastawiają pułapkę i przyłapują Antygonę, gdy ponownie przychodzi odprawić rytuały. Zostaje zaprowadzona przed oblicze Kreona, który żąda wyjaśnień. Antygona otwarcie przyznaje się do winy i nie okazuje skruchy. Oznajmia, że wypełniła boskie prawo, a rozkaz Kreona był niesprawiedliwy.

Kreon wydaje wyrok

Kreon, rozwścieczony jej nieposłuszeństwem, postanawia skazać Antygonę na śmierć. Ismena, dręczona wyrzutami sumienia, stara się wziąć na siebie część winy, jednak Antygona odrzuca jej pomoc, mówiąc, że sama poniesie konsekwencje swojego czynu.

W tym momencie wkracza Hajmon, syn Kreona i narzeczony Antygony. Próbuje przekonać ojca do zmiany decyzji, argumentując, że lud Teb współczuje Antygonie i nie popiera królewskiego dekretu. Kreon jednak nie ustępuje. W gniewie oznajmia, że nie zmieni zdania pod naciskiem syna, ponieważ władca nie może być słaby.

Widząc, że ojciec pozostaje nieugięty, Hajmon wpada w rozpacz i ucieka. Kreon postanawia złagodzić wyrok – zamiast kazać zabić Antygonę, rozkazuje zamurować ją żywcem w grocie, pozostawiając jej los bogom.

Przepowiednia Tejrezjasza i zmiana decyzji Kreona

Na dworze królewskim pojawia się Tejrezjasz, ślepy prorok, który przestrzega Kreona, że jego decyzja ściągnie gniew bogów na Teby. Przepowiada, że jeśli nie cofnie swojego rozkazu, zapłaci życiem swojego syna. Kreon początkowo nie wierzy w przepowiednię i zarzuca Tejrezjaszowi manipulację. Jednak gdy chór i inni doradcy zaczynają namawiać go do zmiany decyzji, król uświadamia sobie, że może popełnił błąd. Postanawia odwołać wyrok i osobiście udaje się do groty, by uwolnić Antygonę.

Tragiczny finał

Kreon przybywa do groty, lecz jest już za późno - Antygona powiesiła się na swojej chuście. Przy jej ciele zastaje Hajmona, który w desperacji wyciąga miecz i próbuje zabić ojca. Nie trafia jednak i przebija się własnym mieczem, umierając u stóp Antygony. Wieść o tragedii dociera do Eurydyki, żony Kreona i matki Hajmona. W rozpaczy odbiera sobie życie, przeklinając swojego męża za śmierć syna. Kreon, widząc skutki swoich decyzji, pogrąża się w żalu i samotności. Zdaje sobie sprawę, że jego upór i brak rozsądku doprowadziły do śmierci jego najbliższych.

Dramat kończy się refleksją chóru, który stwierdza, że mądrość i pokora wobec bogów są fundamentalne w życiu człowieka. Kreon zostaje sam, złamany i świadomy swojego błędu, ale nie może już niczego naprawić.

"Antygona" to tragedia o konflikcie między prawem boskim a ludzkim, ukazująca dramat jednostki, która przeciwstawia się tyranii w imię moralności i rodzinnych wartości. Postać Antygony symbolizuje nieugiętość i lojalność, natomiast Kreon jest przykładem władcy, którego pycha i upór prowadzą do katastrofy. Dzieło Sofoklesa podkreśla, że każde działanie ma swoje konsekwencje, a człowiek, który nie słucha rad i nie jest w stanie przyznać się do błędu, skazuje siebie na cierpienie. Tragiczny los bohaterów pokazuje, że próby sprzeciwienia się boskiemu prawu prowadzą do zguby, a brak kompromisu w konfliktach może mieć tragiczne skutki. Dzięki uniwersalnym tematom, takim jak konflikt moralności i władzy, rola kobiety w społeczeństwie czy odpowiedzialność rządzących, „Antygona” pozostaje jednym z najważniejszych dramatów literatury światowej i do dziś skłania do refleksji nad ludzką naturą i istotą sprawiedliwości.