Inteligencja emocjonalna - czym jest i co nam daje?

Inteligencja emocjonalna (emotional intelligence - EI) to zdolność człowieka do rozpoznawania i nazywania własnych oraz cudzych stanów emocjonalnych. Obejmuje również radzenie sobie z emocjami własnymi oraz innych osób, jest bardzo istotną i pożądaną kompetencją społeczną.

Inteligencja emocjonalna i jej modele

Inteligencja emocjonalna to bardzo ważny element wyposażenia osobowościowego człowieka. Zdolność ta pozwala nam na podstawową pracę na emocjach, jaką jest rozpoznawanie ich. Jak bowiem mielibyśmy funkcjonować bez umiejętności nazywania tego, co czujemy? Co ciekawe, brak umiejętności nazywania emocji nazywamy analfabetyzmem emocjonalnym, czyli aleksytymią.

Wyróżniamy również trzy modele inteligencji emocjonalnej. Pierwszy z nich zakłada, że inteligencja emocjonalna to zdolność rozumienia swoich emocji, dzięki czemu możemy nimi kierować i kontrolować je oraz umiejętność empatyzowania z innymi. Autorem tej koncepcji jest znany psycholog, Daniel Goleman, autor wielu cennych publikacji na temat inteligencji emocjonalnej. Kolejny model obejmuje tezę o czterech obszarach, które składają się na inteligencje emocjonalną. Są to: spostrzeganie emocji, rozumienie ich, myślenie wspierane emocjami oraz zdolność do kierowania emocjami. Inny model z kolei zmienia niego te obszary i dodaje kolejny. Są to: inteligencja inter- i intrapersonalna, nastrój, adaptacja do nowej sytuacji oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem.

Inteligencja emocjonalna i jej komponenty

W skład inteligencji emocjonalnej wchodzą dwa, podstawowe komponenty. Pierwszy z nich to kompetencje psychologiczne, czyli relacje z sobą samym. W ich skład wchodzą z kolei samoocena, samoświadomość oraz samokontrola. Samoocena to nic innego jak poczucie własnej wartości oraz wiara we własne siły. To także świadomość swoich ograniczeń i wad.  Samoświadomość dotyczy już emocji i obejmuje rozpoznawanie własnych stanów emocjonalnych oraz świadome ich przeżywanie. Samokontrola z kolei to umiejętność panowania nad własnymi emocjami, jak i zdolność radzenia sobie ze stresem.

Drugi komponent stanowią kompetencje społeczne, odnoszące się do relacji z otoczeniem. W ich skład wchodzi pięć, bardzo istotnych zdolności. Pierwszą z nich jest empatia, najważniejsza w rozumieniu inteligencji emocjonalnej. Oznacza bowiem umiejętność wczuwania się w stany emocjonalne innych ludzi. Kolejny składnik to perswazja, czyli zdolność wzbudzania w innych pożądanych stanów emocjonalnych czy reakcji, wykorzystywana między innymi w reklamie. Kolejną zdolnością jest asertywność, czyli umiejętność bronienia własnego zdania bez krytykowania stanowiska innych. Kolejną zdolnością jest współpraca, polegająca na nawiązywaniu kontaktów, tworzenia więzi z ludźmi oraz współdziałaniu z nimi w realizacji określonego celu. Ostatnią zdolność stanowi przywództwo, czyli umiejętność kierowania innymi oraz motywowania ich do działania.

Wielu ekspertów do inteligencji emocjonalnej zalicza także umiejętności działania. W ich skład wchodzą zdolności adaptacyjne, sumienność w działaniu oraz motywacja, czyli zaangażowanie do działania.

Jak widach, inteligencja emocjonalna to konstrukt wielowymiarowy, co oznacza, że obejmuje wiele czynników czy modułów, jak pokazują nam powyższe modele. Przekłada się to również na jej użyteczność.

Inteligencja emocjonalna w praktyce

Wiemy już, czym jest inteligencja emocjonalna i jakie są jej komponenty ale jak to przekłada się na życie codziennie? Okazuje się, że zdolność ta jest nam niezbędną w wielu dziedzinach życia i wyraźnie ułatwia nam codzienne funkcjonowanie. Ludzie, cechujący się wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej są otwarci, swobodni w kontakcie, asertywni, chętni do współdziałania, tolerancyjni i uprzejmi. Chętnie angażują się w nowe działania, łatwo się adaptują, nie boją się ryzyka. Dobrze znoszą porażki oraz krytykę. Mają realistyczny pogląd na rzeczywistość, potrafią trzeźwo patrzeć na siebie, dostrzegając swoje wady i zalety. Dobrze radzą sobie ze stresem, reagują adekwatnie do sytuacji, potrafią kontrolować swoje emocje. Jak nietrudno się domyślić, wyżej wymienione umiejętności są pożądane przez pracodawców ale i pozwalają nam na satysfakcjonujące funkcjonowanie w związku czy innych relacjach. Co jednak, gdy nie posiadamy wszystkich tych zdolności i chcielibyśmy popracować nad swoją inteligencją emocjonalną?

Czy inteligencji emocjonalnej można się nauczyć?

Na szczęście okazuje się, że inteligencję emocjonalną można doskonalić przez całe życie. Najbardziej efektywne okazują się dziś profesjonalne kursy inteligencji emocjonalnej. Możemy również pracować samodzielnie w domu. Znajdźmy chwilę dla siebie i swoich emocji. W tym czasie zastanawiajmy się, jakie emocje ostatnio przeżywaliśmy, kiedy i jak silne one były. Dokładajmy do tego swoje reakcje: „Wczoraj byłam zła, ponieważ pokłóciłam się z narzeczonym, krzyczałam, wyszłam z domu trzaskając drzwiami”. Jeśli będziemy potrafili zdawać sobie sprawę z tego, co czujemy, będziemy bardziej świadomi swoich stanów emocjonalnych. Następnie idźmy o krok dalej i zastanówmy się, jak czują się osoby wokół nas: „Mój narzeczony na pewno także był zły, kiedy się kłóciliśmy, a gdy wyszłam z domu mógł być zaniepokojony o to, co się ze mną dzieje”, przeglądajmy również gazety i nazywajmy emocje na twarzach osób na fotografiach. Później warto tworzyć scenariusze zachowań, na przykład zastanawiać się, jak byśmy zachowali się w danej sytuacji. Nasz własny trening emocji z pewnością przyniesie określone rezultaty, jeśli będzie prowadzony regularnie.

Jak mierzyć inteligencję emocjonalną?

Inteligencja emocjonalna jest mierzalna i jej pomiaru dokonuje się za pomocą szeregu wystardaryzowanych narzędzi psychologicznych. Najpopularniejszym jest INTE, czyli Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej. Zdolności te zrąbać można również dość prostym w konstrukcji testem KKS, czyli Kwestionariuszem Kompetencji Społecznych. Bada on nasze zachowanie w szeregu sytuacji społecznych, w tym w momencie bliskiego kontaktu z drugim człowiekiem, sytuacji, która wymaga zachowania się asertywnie oraz w momencie ekspozycja społecznej, np. wystąpienia publicznego. Testy stosowane są w diagnostyce, w tym w pracy terapeutycznej, jak i w szeroko pojętym poradnictwie, np. w doradztwie zawodowym.

Podsumowując: inteligencja emocjonalna jest potrzebna, można ją zmierzyć, można się jej nauczyć. Okazuje się, że warto, ponieważ osoby z wysokim poziomem inteligencji emocjonalnej znacznie lepiej funkcjonują i to zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.