Osobowość socjopatyczna, czyli kim jest socjopata?

Osobowość socjopatyczna cechuje socjopatów, czyli jednostki niedostosowane społeczne, które nie respektują ogólnie przyjętych norm. Żyją według własnych zasad i reguł, nie potrafią tworzyć związków społecznych, a w kontaktach bazują na manipulacji, wprowadzaniu w poczucie winy oraz grze na emocjach drugiej osoby.

Skąd biorą się socjopaci?

Wiele osób po przeczytaniu wstępu zadaje sobie pytanie: skąd biorą się osoby, które nie są przystosowane do życia w społeczeństwie? Co takiemu musi się stać w ich życiu, że nie potrafią podporządkować się obowiązującym zasadom i świadomie je łamią? Genezy osobowości socjopatycznej upatrywać należy w czynnikach środowiskowych, czyli w domu rodzinnym. Ryzyko wykształcenia się osobowości socjopatycznej wzrasta, gdy człowiek dorasta w niesprzyjających mu warunkach, na przykład biedzie, rodzinie patologicznej, niepełnej, jest świadkiem zbrodni, przemocy czy sama doświadcza agresji.

Większe ryzyko występuje również w przypadku dzieci z rodzin rozbitych oraz niepełnych. W takim środowisku bowiem utrudnione lub zaburzone jest wpajanie norm społecznych oraz kształtowanie prawidłowych wzorców postępowania.

Cechy szczególne socjopaty

Socjopata jest jednostką na pierwszy rzut oka przeciętną ale tak nie jest. Osoba ta nie respektuje norm i żyje według własnych reguł, kłamie, oszukuje, nie wstydzi się jednak swojego zachowania i nie widzi w nim niczego nagannego. Jednostka nie umie niczego zaplanować, żyje z dnia na dzień, jest impulsywna, porywcza, zdarza się jej reagować agresywnie i dopuszczać czynów niezgodnych z prawem, np. bójki, kradzieże. Zwykle nie popełnia cięższych przestępstw. Jej zachowanie cechuje również brak lęku, poczucia winy. Socjopata bez skrupułów wykorzystuje innych do swoich celów, bawi się ich uczuciami, gra na emocjach. Nie jest w stanie przeżywać emocji, ani podstawowych ani bardziej złożonych. Nie chce i nie lubi czekać, dąży do natychmiastowego zaspokajania swoich potrzeb, nawet, gdyby miało to skrzywdzić inne osoby. Relacja z socjopatą jest bardzo trudna, osoba taka posunie się do oszustwa czy szantażu, wykorzysta nas emocjonalnie i obarczy wyrzutami sumienia za każde niepowodzenie.

Co na to psychologia?

W psychologii osobowość socjopatyczna, zwana również amoralną jest rodzajem osobowości antyspołecznej, tuż obok osobowości psychopatycznej. Z teorii psychologicznych wynika, ze socjopatów nie należy się bać: to jednostki, u których nieprawidłowo przebiegał proces socjalizacji, które nie poznały i nie nauczyły się zasad społecznych i obecnie postępują w sposób niemoralny z uwagi na brak odpowiedniego oddziaływania. Geneza takiego zjawiska jest zarówno środowiskowa ale do głosu mogą dochodzić również czynniki genetyczne, dlatego wyróżniamy socjopatię wrodzona i nabytą. Nie mniej jednak, psychologia uważa socjopatię za zaburzenie, które wymaga interwencji specjalistycznej.

Terapia socjopatów

Niestety, socjopaci bardzo rzadko i niechętnie korzystają z wszelkich form pomocy, w tym z  profesjonalnej terapii psychologicznej. Jak pomóc osobie, u której zauważamy tendencje socjopatyczne? Terapia opiera się zwykle o trening umiejętności społecznych, pracę nad przyswojeniem i stosowaniem się do norm społecznych, korzystne jest wzbogacanie pomoc o formy resocjalizacji, zwłaszcza, jeśli jednostka dopuszczała się czynów karalnych. Specjaliści prowadzą terapię w nurcie behawioralno-poznawczym, która bazuje na zachowaniu człowieka, a dokładnie na zachwianiach niepożądanych i ma na celu zmianę ich w zachowania pożądane. Terapeuta diagnozuje problem, doradza, zachęca do działania i wyznaczania zadania do wykonania. Ze względu na niską motywację socjopaty działania pomocowe są trudne ale za każdym razem warto przynajmniej podejmować próby terapii.