Co to jest sarkazm? Co to jest ironia? Definicja, przykłady. Sarkazm a ironia

To ironia czy już sarkazm? Mówi to w uśmiechem na ustach ale chyba wcale nie myśli w ten sposób, żartuje z nas, chce nas wyśmiać, urazić? Czym są sarkazm i ironia, czym się różnią te dwa komunikaty, jak na nie reagować?

Co to jest sarkazm?

Jak stwierdził Oskar Wilde "Sarkazm to najniższa forma dowcipu, za to najwyższa forma inteligencji." Jest w tym wiele prawdy, ponieważ wypowiedzi sarkastyczne są zwykle ukryte, czasami nawet możemy przekazywać je w formie złośliwości, wypowiedziane z uśmiechem na ustach czy troską.

Rodzaje i przykłady sarkazmu

Okazuje się, że sarkazm sarkazmowi nierówny… Istnieje wiele jego odmian, wiele jego typów, które warunkują konstrukcję wypowiedzi sarkastycznej.

Sarkazm może przyjąć formę:

1. Odwrócenia rzeczywistości - tutaj wypowiadamy się sarkastycznie o zastanej rzeczywistości, która nie ma nic wspólnego z tym, jak my ją postrzegamy:

• "Ja? Czuję się świetnie, wprost doskonale, ledwo chodzę ale nigdy nie czułam się lepiej."
• "Pięknie do zrobiłeś, idealnie wprost, nikt chyba nie zrobiłby tego lepiej, prawda?"

2. Wskazania absurdu danej sytuacji - w tym przypadku wypowiadamy się sarkastycznie o wizji sytuacji w oczach drugiej osoby, z którą się oczywiście zupełnie nie zgadzamy, zwykle bardzo wpędza nas w poczucie winy:

• "Jasne, idź na to spotkanie, ja tu zostanę sama bardzo chętnie."
• "Proszę, wyprowadź się, zostaw starą matkę samą, zachoruję i nikt mi pewnie nie pomoże ale jakie to ma znaczenie…"

3. Przyjęcia roli - w tym wypadku przyjmujemy rolę, którą ktoś nam narzuca swoimi słowami lub postępowaniem:

• "Oczywiście, zrobię Ci kawę, tylko czekałam, aż o to poprosisz, bo właśnie miałam wychodzić do pracy."
• "Jasne, zrobię zakupy, jestem po pracy tak wykończony, że marzę tylko o tym, aby stać w kolejkach w markecie."

4. Wskazanie danej cechy wprost - to bardzo krytyczny rodzaj sarkazmu, zwykle skupia się na wadach danej osoby:

• "Tak, to chyba szczyt Twojej inteligencji, prawda?"
• "Twoje roztargnienie sięga zenitu, kiedyś sama siebie zapomnisz…"

5. Wskazanie oczywistości - w tym wypadku wykazujemy sarkastyczne niedowidzenie, podczas gdy ktoś mówi to, co jest dla nas oczywiste:

• "Naprawdę? Nie mogę w to uwierzyć, to jak odkrycie Ameryki."
• "Niemożliwe, że sama do tego doszłaś, co Ty powiesz…"

6.Przewidywanie przyszłości - stosowana jest, gdy przewidujemy, że coś się wydarzy i okazuje się, że rzeczywiście mieliśmy rację:

• "Naprawdę się nie udało? No proszę, co za niespodzianka…"
• "Nie dostałeś się do lekarza? Niemożliwe, przecież byłeś taki pewny siebie, nie słuchałeś tego, co mówię, aby zadzwonić…"

Co to jest ironia?

Mówić możemy również o ironii losu, gdy zastana rzeczywistość zupełnie różni się od tej, jakiej się spodziewaliśmy, w dodatku obrót spraw jest dla nas niekorzystny.

_{Ironia na twarzy kobiety}

Przykłady wypowiedzi ironicznych

Ironia może dotyczyć konkretnej osoby: jej zachowania lub sytuacji, w jakiej ją zastaliśmy, np.:

• "Ale jesteś dzielny, widzisz, dałeś radę" - do męża, który jak ognia unikał dentysty i w końcu silny ból zęba zmusił go niejako do wizyty w gabinecie;
• "Ale Ty przecież nie jesz niezdrowych rzeczy, więc przytycie Ci nie grozi" - do osoby, która deklaruje, że dba o linię i została przez nas przyłapana na jedzeniu pizzy;
• "Przecież Ty nigdy nie pijesz za dużo, prawda?" - do kolegi, który deklaruje, że nie pije alkoholu i kolejny raz na firmowej imprezie wypił za dużo.

A kiedy mówimy o ironii losu? W jakich momentach możemy niejako złościć się na los, że pokrzyżował nam plany? Dla przykładu gdy:

• Nastolatka zawsze uczy się regularnie do sprawdzianów, jeden raz po wyjeździe nie przeczytała lektury i dostała ocenę niedostateczną;
• Planowaliśmy wakacje od pół roku i akurat w czasie naszego urlopu jest zimno i pada, podczas gdy w pozostałe dni była piękna pogoda;
• Panujemy randkę i akurat w przeddzień dostaliśmy uczulenia i swędzącej wysypki.

Jak reagować na wypowiedzi sarkastyczne i ironiczne?

Jak zdążyliśmy się przekonać, wypowiedzi sarkastyczne / ironiczne są bardzo różne, czasami od razu wyczuwamy sarkazm i ironię w wypowiedzi drugiej osoby, czasami nie mamy pewności, czy jej wypowiedź jest ironiczna/sarkastyczna czy tylko nam się wydaje… Jak na nie reagować, aby dbać o siebie i nie pozwolić na to, aby ktoś z nas kpił? Najpierw zastanówmy się, czy ktoś na pewno użył wobec nas sarkazmu/ironii, a jeśli tak, to dlaczego? Jaki był cel jego działania, co chciał przez to uzyskać? Uraziliśmy go w jakiś sposób, zrobiliśmy coś nie tak w jego mniemaniu? Na pewno zrobił to, aby uzyskać przewagę, wzbudzić podziw innych? Bez względu jednak na cel sarkazmu, reaguj od razu. Nie pozwól aby ktoś bawił się Twoimi uczuciami i pewnością siebie. Masz kilka wyjść. Po pierwsze możesz odpowiedzieć równie sarkastycznie czy ironiczne, niejako odbijając przysłowiową piłeczkę. Z drugiej strony możesz obrócić całą sytuację w żart, niejako wyśmiewając sarkazm w wypowiedzi drugiej strony. Po trzecie możesz zlekceważyć ten sarkazm i zareagować na niego obojętnością, jednoczenie nie okazując, jak bardzo dotknęła Cię ta wypowiedź.

Sarkazm a ironia - czym różnią się od siebie?

Różnica między ironią i sarkazmem jest i to niemała, choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że te wypowiedzi są podobne. Owszem, mogą brzmieć podobnie ale zwykle ich cel jest zupełnie inny. Ironia jest o wiele łagodniejszą formą od sarkazmu, nie ma na celu obrażenia ani upokorzenia nikogo, nie musi być wcale negatywna, czasami ma formę wyśmiewania się ale życzliwego, pozytywnego. Jej celem jest zwrócenie uwagi na pewien fakt, czasem właśnie w sympatyczny, w lekko prześmiewczy sposób (jak w przykładzie z mężem, bojącym się dentysty - nie chcemy go upokorzyć ale zabawnie zareagować na fakt, że obawia się wizyty u stomatologa). Sarkazm z kolei życzliwy już wcale nie jest, nie ma tez na celu zwrócenia uwagi ale wytkniecie wady, potocznie: "dogryzienie" komuś, pokazanie jego wad, słabszych stron, kompleksów. Jest o wiele silniej nacechowany negatywnymi emocjami, wypowiedź sarkastyczna może i ma na celu kogoś urazić. W przypadku wypowiedzi ironicznej nie jest to celem nadawcy komunikatu.

_Sarkazm

Jestem ironiczna/y lub sarkastyczna/y?

Wydaje Ci się, że ironia i sarkazm w wypowiedzi to Twoje drugie imię? Odpowiedz na poniższe pytania i przekonaj się, czy masz rację.

1. Ludzie rzadko proszą Cię o radę czy  pytają o zdanie, zwykle wiedzą, co usłyszą…
2. Przynajmniej raz ktoś nazwał Twoje odpowiedzi ciętymi ripostami.
3. Zwykle mówisz to, co myślisz, nie zastanawiasz się nad tym.
4. Ludzie sarkastycznie, ironiczni wydają Ci się odważni, podziwiasz ich.
5. Bywa, że złośliwie wypowiadasz się w emocjach.
6. Zdarza Ci się wytykać innym ich wady, słabości.
7. Bywa, że inni mają trudności ze zrozumieniem Twojego poczucia humoru.
8. Przynajmniej raz ktoś wytknął Ci brak szacunku w wypowiedzi.
9. Bywasz osobą krytyczną, czasem nadmiernie.
10. Nie lubisz owijania w bawełnę, mówienia o niczym.

Przynajmniej połowa odpowiedzi twierdzących? Sarkazm może być częstym elementem Twoich wypowiedzi. Pamiętaj, że odrobina ironii jest zdrowa i czasami potrzebna ale nadużywanie jej i stosowanie sarkazmu zbyt często może negatywnie odbyć się na Twoim życiu towarzyskim i społecznym.

Jak pozbyć się ironii i sarkazmu ze swojego życia?

Nie da się oczywiście ironii i sarkazmu wyeliminować zupełnie, zwłaszcza w wypowiedziach innych. Możemy nauczyć się jednak na nie reagować. A co zrobić, gdy samym zdarza się nam wypowiadać ironicznie i sarkastycznie, jak z tym walczyć.

Na pewno warto:

• Spisuj swoje wypowiedzi sarkastyczne i ironiczne i dopisuj, komu oraz w jakiej sytuacji je powiedziałaś/eś. Zastanów się, jak można było to powiedzieć inaczej, milej, życzliwiej, sympatyczniej? Np. zamiast: "Oj tak, na pewno Ty nie zdasz tego egzaminu, aha, już CI wierzę" powiedz: "Spokojnie, na pewno się przygotowałaś, uwierz w siebie i będzie dobrze."
• Ćwicz empatię, czyli zdolność wczuwania się w to, co odczuwają inni, dzięki temu zrozumiesz, jak druga strona czuje się w danej sytuacji, że Twoje słowa mogą i zapewne ją ranią.
• Doskonal ją również poprzez pomoc innym, staraj się robić przynajmniej raz dziennie coś dla innych: sama/sam od siebie i zupełnie bezinteresownie, nie oczekując niczego w zamian. Ciesz się tym, że jesteś dla innych i im pomagasz, wspierasz ich jak umiesz najlepiej.
• Zamiast komunikatów sarkastycznych i ironicznych postaraj się powiedzieć drugiej osobie coś miłego, np. niespodziewany komplement.

Nie usuwajmy ironii zupełnie nie swojego życia ale pamiętajmy, że jej nadmiar, a już na pewno nadmiar sarkazmu może boleć: najpierw osoby, które ranią nasze słowa, a potem nas samych.