Wartości i ich hierarchia - priorytety w życiu

Termin priorytetu kojarzy się nam zwykle z wysyłaniem listów. Wysyłając tak oznaczoną pocztę mamy nadzieję, że dotrze ona do adresata jak najszybciej. Przez pracowników poczty jest bowiem traktowana jako przesyłka najwyższej wagi, najistotniejsza, sortowana i wysyłana przed innymi listami - wysoko sklasyfikowana w hierarchii wartości w życiu. Takie właśnie są priorytety w życiu. Czym dokładniej są i jak je ustalić? O tym poniżej.

Czym jest hierarchia wartości (priorytetów) w życiu?

Priorytety to sprawy dla nas najważniejsze, bardziej istotne, które chcemy oraz musimy załatwić szybciej i lepiej niż inne. A co z życiowymi priorytetami? Jak je rozumieć? To nic innego jak te najwyżej położone wartości w hierarchii, jakimi kierujemy się w naszym życiu. To te sprawy i sfery naszego życia, która są dla nas najważniejsze, bez których nie wyobrażamy sobie codzienności. Dla jednych jest to rodzina, dla innych zdrowie, a dla jeszcze innych spełnienie zawodowe czy dalekie podróże, ale też sława i bogactwo. Każdy z nas marzy o czymś innym - odmienne cele i wartości są dla niego ważne.

Od czego zależą priorytety w życiu?

To, jaką mamy hierarchię wartości w swoim życiu w dużej mierze zależy od naprawdę sporej ilości czynników. Czasami nakładają się one na siebie i sprawiają, że żyjemy według określonych wartości. Takie to czynniki? Na pewno są one związane z naszym:

• wiekiem,
• płcią,
• statusem zawodowym,
• stanem zdrowia…

Hierarchia wartości a wiek

Oczywiście, odmienne są bowiem priorytety w życiu u dzieci, osób w wieku nastoletnim, młodych dorosłych, osób w wieku średnim czy seniorów. Każdy z nich bowiem jest na innym etapie, realizuje odmienne zadania, o czymś innym marzy, czegoś innego potrzebuje. Dziecko może chcieć spędzać czas z rodzicami, pragnie nowej zabawki, jego wartością jest posiadanie konkretnych dóbr materialnych, ale i rodziców blisko siebie. Chce mieć dobre oceny i być lubianym w szkole. Osoba w wieku nastoletnim ma już odmienne cele niż ta sama osoba sprzed kilku lat. Pragnie realizować się na gruncie towarzyskim, spełniać się w swojej paczce znajomych, myśli o swoich stopniach w szkole i dalszej karierze szkolnej, planuje drogę edukacyjną. Mniejsze znaczenie mają dla niej wartości rodzinne, tradycje. Nie myśli jeszcze zwykle o wyborze zawodu. Marzą się jej podróże. Młody dorosły stawia na karierę, ale i rodzinę, próbuje pogodzić te dwa światy. Kobiety myślą o byciu matką, mężczyźni o zapewnieniu bytu swojej rodzinie. A co z osobami w wieku średnim, które zwykle nie muszą martwić się o status zawodowy i finansowy? Oni stawiają na rozwój własny oraz pomoc dorosłym już zwykle dzieciom, w ich hierarchii wartości w życiu na górze może może być spełnianie swoich marzeń o podróżach. A seniorzy? Dla nich ważne jest dobro dzieci i wnuków, stabilizacja życiowa oraz dobre zdrowie. Bardzo często także marzą o podróżach oraz spełnianiu marzeń, na które nie było czasu wcześniej, gdy byli zajęci pracą czy wychowywaniem dzieci.

Hierarchia wartości a płeć

Oczywiście i to w bardzo dużym stopniu. Mówi się, że dla kobiet ważniejsza jest rodzina - nie zawsze tak jest, ale panie zwykle w pewnym okresie jako cel nadrzędny stawiają założenie rodziny i bycie matkami. Jest to związane z tym, że kobieta jest płodna tylko przez pewien okres - wtedy właśnie najsilniej pragnie zostać matką, spełnić swoje marzenie o macierzyństwie. A jak to wygląda u mężczyzn? Panowie również pragną mieć rodzinę i jest to ważny priorytet w ich życiu, ale marzą również o tym, aby móc zapewnić swoim najbliższym byt, stawiają więc na rozwój zawodowy, aby ich ugruntowana pozycja na rynku pracy zapewniała wystarczającą stabilizację. Różnica w hierarchii wartości u kobiet i mężczyzn jest związana oczywiście z faktami natury biologicznej, ale i z rolami, jakie stawia się przed kobietami i mężczyznami.

Hierarchia wartości a sytuacja rodzinna

Nie da się ukryć, że stan związku również ma tutaj znaczenie. Inne są one, gdy jesteśmy singlami/singielkami: myślimy zwykle o swoim rozwoju osobistym, zawodowym, o swoich życiu prywatnym. Gdy jednak jesteśmy w związku, nasze myślenie i potrzeby zmieniają się. Planując cokolwiek, patrzymy już nie tylko na siebie, ale i na druga osobę oraz nasze dzieci. Jeśli żyjemy w pojedynkę, samodzielnie podejmujemy decyzję związaną z nami, np.: to, czy idziemy na kolejne studia, gdzie i za ile jedziemy na wakacje. Jeśli mamy rodzinę, decyzje konsultujemy wspólnie, mamy bowiem inne cele, inne potrzeby.

_{Związek priorytetem w życiu}

Hierarchia wartości a status zawodowy

Na naszą hierarchię wartości w życiu wpływ ma również nasza sytuacja zawodowa. Nieco inne cele w życiu mają osoby uczące się, szukające pracy, bezrobotne, a inne Ci, którzy mają pewną, stabilną sytuację zawodową. Ugruntowana sytuacja finansowa sprawia, że możemy o wiele poważniejszej myśleć, np.: o kredycie, budowie czy kupnie domu/mieszkania. Możemy jako ważny priorytet w życiu postawić na samorozwój, podróże czy kupno dóbr luksusowych. Jeśli nasza sytuacja zawodowa i finansowa na to nie pozwala, stawiamy w głównej mierze na rozwój zawodowy i znalezienie porządnej, dobrze płatnej pracy.

Hierarchia wartości a stan zdrowotny

Bardzo duży wpływ na nasze priorytety życiowe ma stan zdrowia. Jeśli jesteśmy zdrowi, czasami zdrowie schodzi na dalszy plan. Jeśli jednak cokolwiek nam dolega, zdrowie jako priorytet wybija się na pierwsze miejsce. Robimy wszystko, co w naszej mocy, aby je chronić, wyleczyć się, pomóc sobie wrócić do pełnej sprawności. Ludzie, który kiedyś chorowali zwykle już zawsze - nawet po wyzdrowieniu - będą postrzegali zdrowie jako najważniejszą, najwyższą wartość w hierarchii życiowej.

_{Wpływ aktualnego stanu zdrowia na hierarchię wartości w życiu}

Hierarchia wartości a wydarzenia z przeszłości

Na obecną hierarchię wartości bardzo istotny wpływ ma również to, co już przeżyliśmy, np.: na naszych dziadków wpływ miała wojna, na rodziców - komunistyczna Polska. Obecnie oczywiście zaznacza się wpływ środków masowego przekazu, wolności słowa, cyfrowych mediów… Wpływ na to, jak żyjemy ma także to, co nam się w życiu przydarza. Inne priorytety w życiu będzie miała osoba po traumie, śmierci bliskiej osoby, po doświadczeniu katastrofy naturalnej itp.

Co wpływa na zmianę priorytetów?

Jak wiemy z powyższego akapitu - wiele sytuacji i doświadczeń może w istotny sposób zmieniać nasze życiowe priorytety. Co najbardziej wpływ na dynamikę procesu kształtowania się hierarchii wartości w życiu? Do takich wydarzeń zaliczyć można z pewnością wiele sytuacji, ale do najpowszechniejszych należą:

• bycie w związku - wejście w związek z drugą osobą i tworzenie wspólnej przyszłości na pewno w znaczący sposób wpływa na nasze postrzeganie świata, zmieniając je. Od tej pory zaczynamy myśleć razem, we dwoje, konsultujemy wszystkie decyzje, również te finansowe. Budujemy również wspólną historię, pracujemy na wspólne wspomnienia;
• bycie w ciąży/posiadanie dziecka - pojawianie się dziecka zmienia wiele - mianowicie zmienia wszystko. Na świecie pojawia się mały człowiek, który jest całkowicie zależny od swoich opiekunów, wymaga ich całodobowej opieki, troski i bezwarunkowej miłości. Każda rodzina, w jakiej pojawiło się dziecko (bez względu na to, czy pierwsze, czy kolejne) zmienia się. W takiej sytuacji zmieniają się również życiowe priorytety jej członków. Zwykle wiele zmienia się już, gdy para dowie się dziecku. Przyszła mama zmienia swoje nawyki, nierzadko dietę, dba o siebie. Zdrowy styl życia powinien być również domeną przyszłego taty. Para w hierarchii wartości w życiu na podium ustawia obecnie dobro i zdrowie swojego dziecka - mogą oni myśleć o kupnie rodzinnego samochodu, zmianie mieszkania na większe itp. Zwykle odkładają na później podróże czy karierę zawodową - teraz liczy się to, aby ich maleństwo urodziło się zdrowe i aby zapewnić mu szczęśliwe oraz beztroskie dzieciństwo;
• szybki przypływ dużej gotówki, np.: spadek, wygrana - na nasze wybory i cele wpływ ma również to, jaka jest nasza sytuacja finansowa. Jeśli jest kiepska - zwykle jako wartość nadrzędną w hierarchii priorytetów przyjmujemy jej poprawę, aby zapewnić sobie życiową stabilizację. Jeśli jest bezpieczna i ugruntowana możemy swobodniej stawiać na samorozwój czy podróże. A co jeśli w życiu doświadczymy szybkiego i nagłego przypływu gotówki, np.: w formie wygranej pieniężnej czy niespodziewanego spadku? Na pewno napływ dużej gotówki może bowiem sprawić, że zacznie nas interesować budowa domu, uzupełnienie wykształcenia czy dalekie podróże. Możemy również wtedy zdecydować się na ślub czy powiększenie rodziny;
• śmierć bliskiej osoby - niestety, na naszą hierarchię wartości w życiu wpływać również mogą negatywne wydarzenia, w tym śmierć bliskiej nam osoby, zwłaszcza dziecka, współmałżonka, rodzica… To niezwykle trudne i traumatyczne wydarzenia każdego człowieka, ale wielu z nas przychodzi się z nimi zmierzyć… W chwili odejścia tak bliskich osób świat staje na głowie, życie się przewartościowuje… To, co będzie dla nas w tym bolesnym momencie najważniejsze jest kwestią bardzo indywidualną;
• poważne zachorowanie - kolejnym wydarzeniem, które zmienia nasze cele, jest poważne zachorowanie, w tym zdiagnozowanie choroby nowotworowej, ale i nieuleczalnej, postępującej, potencjalnie śmiertelnej. Zmiana wartości ma miejsce zarówno wtedy, gdy my zachorujemy, jak również wtedy, gdy zachoruje ktoś nam bardzo bliski, np.: nasze dziecko, ukochana osoba, rodzic, przyjaciel;
• utrata mienia, np.: pożar, kradzież - bardzo często na zmianę postrzegania świata wpływa również to, jak zmienia się na gorsze nasza sytuacja materialna, np.: poprzez utratę pracy, kradzież czy stratę mienia w pożarze lub innej katastrofie;
• trauma emocjonalna - nasze hierarchia wartości i priorytety życiowe mogą się również zmienić poprzez każde negatywne wydarzenie, jakiego jesteśmy uczestnikami czy świadkami, w tym rozstanie z partnerem, bycie ofiarą przemocy (również molestowania) itp.

To, co będzie dla nas najważniejsze zależy tylko od nas samych. To my kreujemy swoje życie i sprawiamy, że jest wyjątkowe. Pamiętajmy jednak o tym, co powiedział Albert Einstein: "Są dwie drogi, aby przeżyć życie. Jedna to żyć tak, jakby nic nie było cudem. Druga to żyć tak, jakby cudem było wszystko". Obierzmy swoje wartości i idźmy tą drugą drogą, ciesząc się każdym dniem.