Jak działa sekta? Przyczyny zainteresowania sektami

Dynamiczny rozwój sekt i ruchów religijnych, skłania do zadania pytania o przyczynę tego zjawiska. Głównym źródłem ich popularności jest kryzys cywilizacji. Nowe ruchy są niekiedy protestem przeciw zrodzonej przez nowoczesność dezintegracji ludzkiej wolności. Współczesne procesy cywilizacyjne prowadzą do destrukcji dotychczasowego ładu i porządku świata. Wielu ludzi zatraciło swą tożsamość historyczno-narodową, kulturową, moralną i duchową.

Wobec kryzysu cywilizacyjnego związanego z

• coraz bardziej złożonymi i niejasnymi sytuacjami współczesnego życia,
• ze zniszczeniem i osłabieniem struktur społecznych,
• z narastającą wrogością, konfliktami,
• ze strachem przed przyszłością,

sekty podsuwają gotowe i proste rozwiązania. Proponują "nową" wizję świata, obiecując ratunek i dając poczucie stabilizacji. Jedną z przyczyn wstępowania do sekt jest kryzys rodziny, która ma wpływ na wprowadzenie w świat kultury, tradycji, obyczajów, systemów wartości. Rodziny rozbite poprzez rozwody, separacje, nieobecność fizyczną i duchową, zajęte tylko pracą i zainteresowane pomnażaniem dóbr materialnych, są środowiskiem, w którym rodzi się doświadczenie wyobcowania. Następuje osłabienie związków przyjaźni i bliskości, człowiek staje się osamotniony, zagubiony. W odpowiedzi na to sekty zdają się oferować ciepło, opiekę i wsparcie, wspólny cel, uwagę okazywaną każdej jednostce, ochronę, bezpieczeństwo, resocjalizację wyrzuconych na margines i wreszcie życie w grupie, która często zastępuje jednostkę w myśleniu. Werner Stark - współczesny, angielski socjolog - twierdzi, że większość sekt powstaje jako przejaw niezadowolenia ze społeczno-ekonomicznych warunków określonych grup danego społeczeństwa. Badania psychologów wykazują, że znaczna część osób należących do sekt, w momencie wstępowania znajdowała się w stanie depresji, silnej nerwicy, strachu. Sekta pojawiła się jako sposób na rozładowanie napięcia psychicznego, ucieczkę od podejmowania wysiłku przepracowania trudnych problemów partnerskich i rodzinnych.

Przyczyny zainteresowania sektą

Można wskazać następujące przyczyny zainteresowania sektami.

• Potrzeba przynależności, poczucie wspólnoty - ludzie czują się nierzadko wykorzenieni i samotni. Struktury wielu wspólnot uległy zniszczeniu, tradycyjne sposoby życia załamały się, uległy rozpadowi środowiska domowe. Oferta przynależności i poczucia wspólnoty przyjmowana jest bardzo chętnie.
• Poszukiwanie odpowiedzi - sekty dają proste odpowiedzi na skomplikowane pytania, oferują uproszczone i częściowe wersje tradycyjnych prawd i wartości.
• Dążenie do integralności, holizm - ludzie poszukują uleczenia, również cielesnego, pragną scalenia swojego życia - to znaczy integracji osobowości, integralności zachowań, harmonii, pokoju, pojednania, współuczestnictwa i zaangażowania.
• Poszukiwanie tożsamości kulturowej - w wielu krajach społeczeństwa żyjąc w oderwaniu od tradycyjnych wartości kulturowych, społecznych i religijnych, poszukują własnej tożsamości.
• Potrzeba bycia rozpoznanym, wyróżnionym - sekty oferują uczestnikom poczucie ważności i zainteresowania, stwarzają wrażenie równych szans w zakresie możliwości pełnienia funkcji kapłańskich i przywódczych, dają wrażenie współuczestnictwa w życiu grupy, wyrażania siebie.
• Poszukiwanie transcendencji - poszukując doświadczenia metafizycznego, człowiek otwiera się na propozycje sekt takie jak: kształcenie biblijne, doświadczenie bycia zbawionym, różnorakie medytacje. Grupy te przyciągają do siebie ludzi zadających podstawowe pytania egzystencjalne.
• Potrzeba duchowego kierownictwa - takie właśnie kierownictwo oferują sekty - są miejscem, w którym można odnaleźć swojego mistrza. Im silniejszy osobowo nauczyciel, tym lepiej. Odgrywa on ważna rolę w jednoczeniu uczniów. W sektach występuje silna zależność uczeń-nauczyciel, widoczna jest uległość emocjonalna, a nawet niemal histeryczne uwielbienie dla silnego przywódcy duchowego.
• Potrzeba wizji - nowa wizja siebie samego, ludzkości, historii, wszechświata, obietnica nadejścia nowej ery, jest kolejnym czynnikiem, przyciągającym ludzi do sekt. Ponieważ we współczesnym świecie pełno jest wrogości i konfliktów, gwałtu i strachu przed zagładą, ludzie lękają się o własną przyszłość, często popadają w rozpacz, czują się pozbawieni pomocy i siły. Wielu żywi pragnienia przekształcenia rzeczywistości w lepszy, bardziej prawy świat.
• Potrzeba zaangażowania się i włączenia - pragnienie uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, realizowaniu planów indywidualnych i społecznych to kolejny powód angażowania się w działalność sekt. Oferowanie przez nie konkretnej wizji na rzecz lepszego świata, wezwanie do całkowitego poświęcenia się, są ważnym elementem na drodze odnajdywania w społeczeństwie kolejnych wyznawców.

Jak działa sekta?

Zaspokajanie ludzkich potrzeb przez sekty ma charakter pozorny, jednak właściwa propaganda, w której się szkolą i prześcigają poszczególne ruchy, przyczynia się do ich sukcesu. Odpowiedni kamuflaż i dobrze sformowana oferta, czynią sekty atrakcyjnymi. Pokój na świecie, walka o umocnienie rodziny, zlikwidowanie głodu w krajach Trzeciego Świata, to tylko niektóre hasła głoszone przez współczesne sekty. Mianowicie sekty wychodzą ludziom naprzeciw w sposób serdeczny i bezpośredni, wydobywają ich z anonimowości i odpowiadają na ich dążenia do współodpowiedzialności, zaangażowania, spontaniczności. Sprawują nad podopiecznymi intensywną opiekę poprzez liczne kontakty, odwiedziny w domu, nieustające wspieranie i kierowanie. Ludzie zachwycają się pięknem głoszonych doktryn i idei, a potem przestają rozsądnie myśleć i działać. Od zachwytu nad tego typu koncepcjami do decyzji o włączeniu się w szeregi reklamującej się grupy, droga bywa często krótka i szybka. W sektach spotykamy ludzi, którzy mówią, że ich życie było puste i pełne niepewności o jutro. Dopiero po przyłączeniu się do grupy uzyskali odpowiedzi na swe pytania, twierdzą, że nikt inny ich wcześniej nie kochał i nie rozumiał. Przynależność do destrukcyjnej sekty zapewnia ludziom takie możliwości samorealizacji, jakich nie znajdowali w życiu rodzinnym, czy działalności społecznej.

Część z nich ma autentyczną potrzebę współdziałania z innymi w ramach jakiejś organizacji, bądź grupy występującej w obronie pewnych społecznych, albo religijnych wartości. Tylko nieliczne środowiska stwarzają szanse zaspokojenia tego rodzaju potrzeb. Pod tym względem sekty wychodzą naprzeciw ich oczekiwaniom, pozwalając im ponadto poczuć się członkami "wspólnoty". Wielu młodych ludzi wstępujących do sekt walczy w obronie swej indywidualności. Niektórym wydaje się, że przynależność do sekty stwarza im możliwość zastąpienie autorytetu rodzicielskiego, przeciw któremu zbuntowali się uciekając z domu, autorytetem kierownictwa grupy, która się staje dla nich namiastką rodziny. Silny przywódca otoczony powszechną czcią i szacunkiem, któremu często przypisuje się nadprzyrodzoną mądrość lub moc, to archetypowy ojciec, w którego cieniu można się czuć bezpiecznie i swobodnie. Ludzie niewierzący we własne siły, wychowywani w duchu zależności od zewnętrznych autorytetów, z reguły nie potrafią oprzeć się pokusie sekty. Podobnie jak silni przywódcy nie potrafią oprzeć się pokusie wykorzystywania i nadużywania takich bezkrytycznych wyznawców.

Cechy osobowości i charakteru wpływające na poszukiwanie kontaktu z sektą

Psychologowie wyróżnili cechy osobowości i charakteru, które mogą mieć wpływ na poszukiwanie kontaktu z sektą. Należą do nich między innymi:

• niedojrzała osobowość,
• egocetryzm,
• naiwność,
• infantylizm,
• brak realnych planów życiowych,
• mała odporność na sytuacje stresowe,
• odczuwanie silnej potrzeby afiliacji i uznania, a także przewodzenia i imponowania w środowisku rówieśniczym,
• niepowodzenia seksualne i kompleksy,
• pragnienia wyżycia seksualnego i perwersji,
• łatwa fascynacja muzyką i tekstami, a także obrzędowością, rytuałami i symboliką.

Pośród tych przymiotów należy także umieścić:

• szczególną wrażliwość religijną,
• poszukiwanie celu i sensu życia,
• potrzeba Absolutu, pewności, bezpieczeństwa, uczestnictwa i zaangażowania.

Jeśli te potrzeby i poszukiwania nie zostaną spełnione, łatwo mogą stać się przedmiotem obietnic i manipulacji ze strony sekt.

Bibliografia

• Gajewski M., ABC o sektach, Tychy 2004;
• Hassan S., Psychomanipulacja w sektach, Łódź 1977;
• Zwoliński A., Anatomia sekty, Radom 2004.